Paul Turner ve Steve Simmons’ın 1989’da kurduğu Rock Shox firmasının aynı yıl piyasaya çıkan ilk modeli RS-1’den beri süspansiyon teknolojisi çok büyük gelişme gösterdi. Fakat bu gelişmeyle birlikte amortisörlerin teknolojik olarak karmaşık bir hâle gelmesi amortisörün ayarlanması konusunu beraberinde getirdi. Bugün artık amortisörü
bisiklete takıp pedal çevrilmeye başlamak yetmiyor. Amortisörlerin doğru ayarlanmaları ise alınan verim için çok önemli. Bu yazımızda bütün amortisör markaları için gerekli olan temel amortisör ayarlarına değineceğiz. Örnek amortisörümüz, bugün amortisör teknolojisindeki (belirli kullanım sahaları hariç) genelgeçer tasarım olan havalı amortisör. Yaylı amortisörde bu adımların nasıl yapıldığını daha önce yayınladığımız bir makâlemizde
anlatmıştık.
Bütün bu ayarlar için amortisörün iç borusu üzerine takılacak bir plastik zip kelepçe ve amortisör pompası dışında bir alete ihtiyaç duyulmuyor.
Ön Amortisör Ayarı
1) Hava Boşaltma
Kullanılan amortisörün hava subabı üzerinde havasını tamamen boşaltma doğru amortisör ayarına giden yoldaki ilk adım. Eğer amortisörün bir pozitif bir de negatif hava kartuşu varsa elbette sadece pozitif kartuşu değil, negatif kartuşu da boşaltmak gerekli.
|
 |
|
 Büyük boyut için tıkla! |
|
2) Amortisörü Sıkıştırmak
İkinci adım amortisörü sonuna kadar sıkıştırmak. Bu esnâda iç borunun üzerine takılı olan plastik zip kelepçe de boru üzerinde kayarak amortisörün tacına yakın bir noktaya çıkacak. Eğer amortisörün sıkışma mesâfesi değiştirilebiliyorsa bu adımdan önce amortisörü en yüksek sıkışma mesâfesine ayarlamak gerek.
|
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
|
3) Süspansiyon Mesâfesi Ölçümü
Amortisör dibe dayanana kadar sıkıştıktan sonra (genelde amortisör ile beraber gelen) pompa ile tekrar hava basılıyor. Amortisör üreticisinin sizin ağırlığınız için tavsiye ettiği hava basıncına ulaşana kadar hava basabilirsiniz. Şimdi amortisörün burcundan amortisörün açılması ile birlikte yükselen plastik zip kelepçeye kadar olan mesâfeyi ölçün. İşte bu sizin amortisörünüzün sıkışma mesâfesi.
|
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
|
|
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
|
4) Sabit Yüklenme
Bu adım için amortisöre havayı bastıktan sonra plastik zip kelepçeyi tekrar en aşağı indirip amortisörün burcuna dayamanız gerekli.
|
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
|
Akabinde dikkatli bir şekilde, zıplamadan, bisiklete binin. Bu esnâda bir duvara yaslanmanız ya da bir arkadaşınızın bisikleti tutması dengede durmanız açısından önemli. Ölçülen mesâfe siz bisikletin üzerinde hareketsiz durduğunuz esnâda amortisörün ne kadar sıkıştığı. Şimdi dikkatlice, gene fazla bir titreme yaratmadan bisikletten inin.
|
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
|
5) Negatif Sıkışma Mesâfesi Ölçümü
Amortisörün iç borusundaki plastik zip kelepçe şimdi amortisörün siz bisikletin üzerindeyken içeri girdiği mesâfe kadar burçtan uzaklaşmış olmalı. Bu mesâfe amortisörünüzün negatif sıkışma mesâfesi. Amortisör düz yolda giderken bir çukura girdiğinizde bu mesâfe kadar „açılabiliyor“. Negatif sıkışma mesâfesi sizin kullanım sahanıza ve tercihinize göre belirleyeceğiniz bir değer. Genelgeçer değerler 3. adımda ölçülen süspansiyon mesâfesinin 15% (XC sürücüleri), 20% (enduro sürücüleri) ve 30% (serbest sürüş vb.) kadarı. Bisikletin arka kinematiği doğrultusunda bu değerleri +/- %5 değiştirmek mümkün. Şimdi amortisörünüzün hava basıncını negatif sıkışa mesâfesi arzu ettiğiniz değere gelene kadar arttırıp azaltabilirsiniz.
|
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
|
6) Tepme Hızı Ayarı
Amortisörün en önemli ayarlarından biri tepme kontrol ayarı. Çünkü bir amortisör bu ayarı doğru yapılmadığı takdirde ya keçi gibi sekerek lastiğin yerle teması kaybetmesine yol açar (çok hızlı tepme) ya da yapışmış gibi yavaş açılarak peşpeşe gelen darbelerde yeterli süspansiyon mesâfesi sunmaz (çok yavaş tepme). Bunun ölçümü nispeten kolay. Amortisörü bütün ağırlığınızla sıkıştırın, sonra aniden bırakın. Amortisör simdi ön lastik yerden zıplamadan mümkün olan en hızlı şekilde açılmalı. Amortisörünüzün tepme kontrol hızını bu değere ulaşıncaya kadar arttırın ya da azaltın.
|
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
|
|
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
|
|
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
|
7) Sıkışma Hızı Ayarı
Günümüzde bazı amortisörler sıkışma hızını da ayarlama imkânı sunuyorlar. Burada temel ayar “mümkün olanın en azı” şeklinde özetlenebilir. Çünkü sıkışma hızını yavaşlattığınız takdirde amortisörün hassasiyetinden ödün vermiş oluyorsunuz. Amortisörün bilhassa ayakta yokuş çıkarken vb. durumlarda sekmesinin önüne geçmek ya da dibe vurmasını önlemek için kullanılan bu yöntem bu etkileri bertaraf ederken amortisörün darbelere tepki verme yetisini de azaltıyor. Çünkü amortisörün “sıkışma eşiğini” (amortisörü harekete geçirecek darbe sertlik seviyesini) yükseltiyorsunuz. Dolayısıyla amortisörün sıkışma hızını “aman amortisör sekmesin” diye çok yavaşlatmak yanlış bir yaklaşım.
|
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
|
Arka Amortisör Ayarı
Arka amortisör ayarı arka lastiğe gelen darbelerin emilmesi için önemli. Fakat çift süspansiyonlu bir bisiklet arka amortisör ancak ön amortisörle bir takım halinde çalıştığı takdirde verimli bir performans sunuyor. Sadece bisikletin kadro temelinde arka süspansiyon tasarımı değil, arka amortisörün kendisi de bu performansta önemli rol oynuyor. Bu nedenle ki bisiklet üreticileri ile süspansiyon üreticileri bir arada çalışıp, amortisörün teknik özelliklerini bisikletin kinematik özellikleri ve
arka kadro tasarımıile had safhada uyumlu hâle getirmeye çalışıyorlar.
1) Hava Boşaltma
Ön amortisörde olduğu gibi birinci adım hava subabı üzerinden amortisörün havasını tamamen boşaltmak. Genelde arka amortisörlerin üzerinde plastik bir halka olduğu için plastik zip kelepçeye burada gerek duyulmuyor.
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
2) Amortisörü Sıkıştırma
Arka amortisörün havası tamamen çıktıktan sonra seleye yüklenerek amortisör dibe dayanıncaya kadar sıkıştırılıyor.
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
3) Süspansiyon Mesâfesi Ölçümü
Bir sonraki adımda arka amortisör üreticinin kullanıcı ağırlığı için tavsiye ettiği hava basıncına kadar tekrar hava basılıyor.
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
Aynı ön amortisörde olduğu gibi hava basma işleminden sonra altta kalan plastik halkaya kadar olan mesâfeyi ölçün. Bu sizin amortisörünüzün sıkışma mesâfesi. Bu mesâfe bisikletinizin arka süspansiyon mesâfesi ile aynı değil. Daha önce de muhtelif yerlerde
açıkladığımız üzere arka süspansiyon oranı amortisörün sıkışma mesâfesi ile bisikletin arka süspansiyon mesâfesi arasındaki köprü.
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
4) Sabit Yüklenme
Bir kere daha bisiklete çıkma zamanı. Önce amortisördeki plastik halkayı amortisörün burcuna kadar itiyoruz. Sonra gene ani hareketlerden kaçınarak ve fazla zıplamadan yavaşça bisikletin üzerine çıkıp hareketsiz durup, gene yavaşça iniyoruz bisikletten.
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
5) Negatif Sıkışma Mesâfesi Ölçümü
Siz bisikletin üzerindeyken plastik halka amortisör üzerinde amortisörün sıkıştığı mesâfe kadar hareket etmiş olmalı. Bu mesâfe arka amortisörünüzün negatif sıkışma mesâfesi. Bu mesâfenin ön amortisörde olduğu gibi sizin kullanım sahası ve tercihleriniz doğrultusunda 3. adımda ölçülen sıkışma mesâfesinin %10-%30 arasında bir değere tekâbül etmesi gerek.
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
6) Tepme Hızı Ayarı
Tepme hızı ayarı burada da çok önemli bir nokta. Arka amortisörde tepme hızı ayarı ön amortisördeki gibi. Seleye yüklenerek bisikletin arka amortisörünü sıkıştırabildiğiniz kadar sıkıştırın, akabinde birden bırakın. Bisikletin arkası yerden kalkmamalı, ancak arka amortisör yapışmış gibi yavaş yavaş da açılmamalı. Arka amortisörün tepme kontrol hızını bisikletin arkası zıplamadan en hızlı kalkacak hâle gelene arttırın. Bu hız siz bisikletin üzerinde bir engeli geçerken arka amortisör sıkışıp açılırken sizi zıplatmayacak, ancak bir sonraki engele gelene kadar da tamamen açık, yani hazır duruma geleceği hız olacak.
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
Bilhassa süspansiyon mesâfesi yüksek (+140mm) ve nispeten ağır bisikletler için bir test yöntemi de bisikletin arkasını kaldırıp bırakmak. Bisiklet yere indiği zaman zıplamaması arka amortisörün tepme hızı ayarının iyi olduğunun göstergesi.
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
7) Sıkışma Hızı/Platform Ayarı
Bazı arka amortisör modelleri sıkışma hızı ayarı seçeneği de sunuyorlar. Bu ayar bir platform aracılığı ile arka amortisörün hangi tür ve sertlikte darbe seviyesinden itibaren sıkışacağını ayarlıyor. Burada ön amortisörde geçerli kurallara dikkat etmek gerek: yani mümkün olan en az seviyeyi korumak, çünkü bunun üstü arka amortisörün darbelere tepki verme hassasiyetini azaltıyor. Dolayısıyla sıkışma hızı ya da platform ayarında da kantarın topuzunu kaçırmamaya dikkat etmek gerek.
Denge Ayarı
Çift süspansiyonlu bir bisikletin performansını arttırmadaki en önemli noktalardan biri arka ve ön amortisörlerin uyum içinde çalışması. Bunu test için bisikletin kadrosunun ortasından hızlı bir şekilde birkaç defa bastırıp bırakmak yeterli. İdeal olan durum ön ve arka amortisörlerin aynı anda, aynı hızda sıkışıp aynı anda ve gene aynı hızda açılmaları. Arka amortisörün önden hızlı sıkışması, ya da önün açıldıktan sonra arkanın yavaş yavaş çıkması dengesiz bir süspansiyon sistemine ve dolayısıyla verimsiz bir çift süspansiyon ayarına işaret.
 |
|
| Büyük boyut için tıkla! |
